Atrakcje turystyczne

Niewątpliwie największą atrakcją i turystyczną wizytówką Świecia są ruiny krzyżackiego zamku, stojącego w widłach Wdy i Wisły. Nie jest to jednak jedyny godny obejrzenia obiekt, a niektóre miejsca są ciekawsze od częściowo odbudowanego zamku.

Zwiedzanie Świecia

Zwiedzanie Świecia proponuje zacząć od „nowego” śródmieścia z rozległym i nieco pochyłym rynkiem. Duży Rynek, bo taką nazwę nosi ten plac, otaczają powstałe w końcu XIX wieku kamieniczki, spośród których wyróżnia się, stylizowany na obronny zameczek z wieżą i blankami, obecny Pałac ślubów. Pierwotnie budynek ten, wybudowany z jasnej cegły w roku 1879, pełnił funkcję ratusza. W roku 1937 dokonano wmurowania w ścianę ratusza istniejącej do dziś tablicy, upamiętniające antypruskie rozruchy w roku 1912. W budynku Ratusza, od strony ulicy Kopernika ulokowana jest Izba Regionalna, w której oglądać można eksponaty świadczące o długiej historii naszego miasta.

Do niedawna na rynku znajdował się bezwyrazowy pomnik przyjaźni polsko – radzieckiej, który uroczyście w dniu 3 maja 1996 roku zastąpiono pomnikiem miasta wyobrażonym jako drzewo – płaszczyzna, na której zapisano najważniejsze wydarzenia z dziejów Świecia.
U wylotu ul. Klasztornej, biegnącej wzdłuż zachodniej pierzei rynku, znajduje się piękny, barokowy kościół pobernardyński. Sprowadzeni w roku 01.05.1626 przez ówczesnego burmistrza zakonnicy mieli przeciwdziałać szerzeniu się reformacji. Początkowo objęli oni drewniany kościół pw. św. Michała, stojący na pobliskim wzgórzu w miejscu wczesnośredniowiecznego gródka książęcego. Obecna barokowa budowla powstała w latach 1692-1720 wraz z zabudowaniami klasztornymi, wykorzystywanymi od lat przez Szpital Psychiatryczny. Nieduży, jednonawowy kościół, o wyposażeniu z epoki Stanisława Augusta, oczarowuje swoim pięknem. Wejście do świątyni prowadzi przez wybudowaną w roku 1741 wieżę bramną z późnobarokowym hełmem i krużganki, otaczający dawny dziedziniec klasztorny, datowany jest na rok 1800. Warto zwrócić uwagę na Pomnik Serca Jezusowego, ustawioną na cokole usytuowanym na placu przy bramie do klasztoru – kościoła. Pomnik ten wzniesiono w latach międzywojennych ku pamięci Świecian uczestniczących w wojnie polsko – bolszewickiej.
Schodząc ulicą Sądową w dół, dojść możemy do nabrzeża i mostu przez Wdę. Tą drogą można dostać się na obszar Starego Miasta, zajęty obecnie przez ogródki działkowe. Z morza zieleni w niebo wystrzelają się jedynie pozostałości świeckiego zamku, usytuowanego w północnej części dawnego miasta oraz odbudowana fara, stojąca w północno zachodnim narożniku średniowiecznego Świecia.

Świecki zamek należy do nielicznych wodnych fortec średniowiecznej Europy. Wykorzystując wzniosły klin stworzony przez Wdę i Wisłę oraz książęcy gródek, w latach 1335-50 wzniesiono tu na planie regularnego kwadratu o boku 70 m. zamek obronny, będący później siedzibą komturii świeckiej. Wokół liczących sobie blisko metr grubości murów pozostawiono przestrzeń do ćwiczeń i turniejów, a narożnikach wybudowano cztery baszty. Od strony południowej zamek chroniony był przez sztuczny przekop łączący wody Wisły i Wdy. Zachowane do dziś skrzydło północne stanowiło najbardziej reprezentacyjną część budowli. Na ówczesnym piętrze znajdowała się tu kaplica św. Katarzyny, mierząca 23,5 m. długości i 8,45 m. szerokości. W grubych na ponad 3 m. murach znajdowało się siedem wysokich okien oraz dwa wejścia główne z kapitularza i pomocnicze do zakrystii z baszty północno – wschodniej.
W południowym murze kaplicy znajdowały się spiralne schody prowadzące do blank strzelniczych, a w ścianie północnej pomieszczenie dla „pokutujących” rycerzy, łączące schodkami kaplicę z aresztem. Dzięki temu (okratowanemu obecnie) połączeniu także uwięzieni mogli uczestniczyć we mszy świętej. Wchodząc odbudowanymi obecnie schodami na dawne poddasze i blanki warto zwrócić uwagę na kierunek biegu tych schodów, skutecznie uniemożliwiający wykorzystanie prawej ręki (uzbrojonej np.: w miecz) przez wchodzących na poziom obronny zamku.

Majestatyczna baszta północno-zachodnia stanowiła dawniej miejsce ostatecznej obrony, zwane donżonem, a w okresie pokoju służyła do obserwacji terenu i sygnalizacji optycznej. Baszta połączona była z resztą zamku poprzez drewniany, podnoszony pomost w miejscu zakratowanego obecnie okienka, 13 m. nad ziemią oraz spiralnie schodzącymi do kaplicy zamkowej schodkami z żelaznymi drzwiami zamykanymi od wewnątrz. Później wykorzystywano ją także jako więzienie. Licząca sobie 34,5 m. wysokości baszta podzielona była na cztery poziomy, połączone spiralnymi schodami. Na samej górze znajdowała się największa komnata z kominkiem wykorzystywanym do gotowania wody przez strażników lub smoły przez obrońców. 

W murach biegły kanały głosowe umożliwiające porozumiewanie się strażników z innymi częściami zamku. Ciekawostką może być fakt, iż poniżej poziomu głównego wejścia nie było schodów łączących ten poziom z ziemią i wszyscy, którzy o tym nie wiedzieli, odbywali 13 metrowy lot. W dnie tej „studni” znajdował się kolejny otwór prowadzący do głębokiej piwnicy i komory posiadającej prawdopodobnie podziemne połączenie pod Wisłą i Wdą. Istnienia tych na wpół legendarnych lochów nie można wykluczyć, bowiem Krzyżacy podczas budowy zmienili bieg obu rzek dostosowując je do potrzeb obrony. Obecnie krenelażowe zakończenie wieży wykonano w roku 1561, w miejsce pokrytego dachówką spiczastego dachu.

Od ponad 150 lat obserwuje się postępujący przechył baszty w stronę miasta.
Pozostałe trzy skrzydła, w których mieściły oprócz pomieszczeń mieszkalnych także: skarbiec, browar i piekarnia, zostały rozebrane na rozkaz Fryderyka II na przełomie XVIII i XIX wieku, a pozyskany materiał wykorzystano do budowy twierdzy w Grudziądzu. Przed rozbiórką część zamku była zamieszkała, a część wykorzystana jako magazyn. Jedynie południowe skrzydło, podmyte w czasie jednej z powodzi, zawaliło się w pierwszej połowie XVIII stulecia. Obecnie częściowo odbudowane w latach 1976-77 skrzydło północne wykorzystywane jest przez miejscowy ośrodek kultury do imprez plenerowych. Najbardziej znaną imprezą jest NOCNE ŚPIEWANIE- Maraton Piosenki Studenckiej i Turystycznej, odbywający się rokrocznie w początkach września w dawnej kaplicy zamkowej. Zamek posiada także swoistą ciekawostkę przyrodniczą. Część zachowanych piwnic i podziemi zamieszkuje liczna kolonia nietoperzy, pretendująca do otoczenia ją ścisłą ochroną w formie rezerwatu.
Drugą zachowaną budowlą dawnego Świecia jest kościół farny, stojący przy ul. PCK, w pobliżu północno – zachodniego narożnika zachowanych murów miejskich. Trójnawowy gotycki kościół św. Stanisława Biskupa, do którego wezwania dołączono w 1990 roku tytuł Matki Boskiej Częstochowskiej, budowany był przez blisko całe XV stulecie, a renowacja po I wojnie szwedzkiej (1626-29) doprowadziła do powstania budowli łączącej w sobie cechy gotyku i renesansu. Gotyckie jest prezbiterium z pięknym schodkowym szczytem, a wysoka czworokątna wieża z prostokątnymi oknami ma zakończenie typowe dla renesansu.

Rezerwaty przyrody:

• Rezerwat “Śnieżynka”– o powierzchni 3 ha położony we wsi Wiąg, jest fragmentem śródpolnego wąwozu, którego dnem płynie strumień tworzący liczne zakola. Ze względu na znaczne zróżnicowanie siedlisk, rośnie tu ponad 130 gatunków roślin naczyniowych. Wiele z nich jest rzadkością lub podlegają częściowej ochronie, np. kokorycz wątła, fiołek przedziwny, zawilec żółty. Strome stoki wąwozy porośnięte są lasami liściastymi.
• Rezerwat Ostanicowe Parowy Gruczna– o powierzchni 24 ha. Zbocza doliny Wisły między Grucznem i Topolinkiem przyciągają botaników ze względu na stanowiska rzadkich gatunków kserotermicznych. Odsłonięty i silnie nasłoneczniony teren, gdzie temperatura podłoża w miesiącach letnich przekracza 60oC – to dogodne miejsce dla wzrostu roślin stepowych. Najcenniejszym gatunkiem jest ostnica Jana- stepowa trawa rzadko spotykana w Polsce. Na powierzchni 1,5 ara rośnie około 200 kęp kwitnących i owocujących roślin. Spotkać tu można rzadkie gatunki motyli i chrząszczy a od 2002 roku podjęta została próba przywrócenia wypasu owiec wrzosówek.
• Rezerwat Grabowiec– o powierzchni 27 ha, jest rezerwatem leśnym wyróżniającym się licznymi wąwozami i wzniesieniami urozmaicającymi teren. Obszar ten został objęty ochroną ze względu na zachowany grąd zboczowy z chronionymi i rzadkimi gatunkami roślin zielonych. W sferze przykrawędziowej rosną pomnikowe dęby o obwodzie 5-8 m.
• Czarcie Góry– to projektowany rezerwat krajobrazowy o powierzchni 80 ha rozciagający się na długości kilku kilometrów wzdłuż zbocza opadającego stromo do Wisły dochodzącego nawet do 70° nachylenia. Planowany rezerwat będzie miał charakter geomorfologiczno-florystyczno-krajobrazowy.

Ścieżki dydaktyczne i nie tylko

Ścieżka dydaktyczna “Czarcie Góry”

Otwarta w 2003 roku ścieżka wiodąca ze Świecia do parku przypałacowego w Sartowicach. Wzdłuż zbocza stromo opadającego do Wisły zlokalizowanych jest wiele punktów widokowych na Dolinę Wisły.

Ścieżka dydaktyczna “Góry Diabelce”

Na ścieżce wiodącej od Świecia do Wiąga wyznaczono 12 punktów informacyjnych, m. in. punkt informacyjny zlokalizowany na wysocczyźnie morenowej o wysokości 83 m n.p.m. Trasa ścieżki przyrodniczej głównie związana jest z krajobrazami dna doliny Wisły i strefy zboczowej, w jej rejonie można spotkać wiele typów gleb: brunatne, deluwialne próchnicze, mady, gleby mułowe i torfowe. Charakterystyczne są zbiorowiska lasów grądowych, żródliskowych, kserotermicznych i wodnych. Malowniczy wygląd nadają także łąki i sady. Trasa ścieżki pozwala prześledzić bogactwo i różnorodność komponentów oraz procesów związanych z funkcjonowaniem doliny dużej rzeki niżowej.

Park przypałacowy w Sartowicach

Park krajobrazowy zaprojektowany w stylu angielskim z przełomu XVIII i XIX w. położony jest na urwistym brzegu Wisły, wokół pałacu wzniesionego w XVIII w. Park urzeka odwiedzających swym pięknem pod względem florystycznym, architektonicznym i układem przestrzennym. Drzewostan parku jest zróżnicowany, spotkać tu można liczne okazy starodrzewu, egzotyczne drzewa i krzewy wśród których wymienić można lipy, klony, kasztanowce jadalne, modrzewie polskie, dęby i świerki. Najstarsze okazy drzew mają 200 lat. W południowej części parku znajduje się “Urwisko Krystyny”, z którą wiąże się podanie ludowe głoszące, iż nieszczęśliwie zakochana dziewczyna rzuciła się z owego urwiska.
Pałac w Sartowicach wzniesiony został w 1770 roku przez Ernesta Sartoviusa de Schwanefeld, w miejscu wcześniejszego, który spłonął w połowie XVIII w. Dwór został wybudowany w stylu klasycznym, kilkakrotnie przebudowywany nosi obecnie ślady kilku stylowych nawarstwień. Krótka aleja lipowa prowadzi do rodzinnego mauzoleum położonego w północnej części parku. Jest to kaplica grobowa z II połowy XIX wieku zbudowana w stylu neorenesansowym.
Na wysokim brzegu obok parku stoi Kaplica św. Barbary, patronki flisaków. Dawniej w tym miejscu znajdował się zamek zbudowany przez Świętopełka II, który został zburzony w XIII w. przez Krzyżaków. Obok obecnego kościoła pochodzącego z 1850 roku, stoi kapliczka- dzwonnica murowana z II połowy XIX wieku w której znajdują się dwa dzwony z roku 1707 i 1651, pochodzące prawdopodobnie z kościoła w Świętem. Najcenniejszymi zabytkami kaplicy są kropielnica romańska z przełomu XIII i XIV wieku, krucyfiks z XIV wieku, chrzcielnica z połowy XVII wieku oraz obraz Najświętszej Panny Maryi Niepokalanego Poczęcia z 1773 roku.

Nizina Sartowicko-Nowska

Krajobraz niziny ukształtowany został przez protestantów holenderskich, którzy prześladowani w swoim kraju osiedli na tym terenie przenosząc przyjęty od wieków w Holandii system osadnictwa. Metody pracy polegały na pracy zespołowej, dzięki której budowano wały pozwalające osuszyć glebę, usprawnić system odwadniania i tworzyć kanały wodne. Na zmelioryzowanych gruntach prowadzona była intensywna gospodarka rolna.

Góry Czartowskie

Diabelskie Góry to pasmo stoków nadwiślańskich sięgających 80 m n.p.m. na przestrzeni 10 km w kierunku Sartowic. Nazwa gór wywodzi się z czasów Średniowiecza i przetrwała do dziś jako Diabelce, co jest związane z wieloma legendami podaniami ludowymi związanymi z tym regionem. Zbocza wysokie na 70 m odsłaniają piaski, gliny polodowcowe i iły, urozmaicone są wąskimi erozyjnymi wcięciami, głębokimi parowami. Południowe stoki Diabelców, ze względu na silne nasłonecznienie wykorzystywane były przez bernardynów pobliskiego klasztoru do uprawy chmielu i winorośli.
Wyżyny i doliny, urwiska i parowy, krzewy i polany, szumiace drzewa i szemrzące strumyki urzekaja swym urokiem. W zacisznych ustroniach ustawiono ławki dla spacerowiczów, skąd roztacza się przepiękny widok na doline Wisły. Z punktu widokowego znajdującego się na skraju urwiska (niedaleko szpitala powiatowego) rozciąga się malowniczy widok na ujście rzeki Wdy do królowej polskich rzek- Wisły. Stąd też najlepiej widać obrone położenie dawnego Świecia między zamkiem a kościołem farnym.

Szlaki rowerowe i piesze

• Czarny szlak rowerowy po Dolinie Dolnej Wisły

 jest obecnie najdłuższym szlakiem rowerowym w Polsce. W całości liczy prawie 480 km i przebiega od miejscowości Cierpice pod Toruniem przez Bydgoszcz, Świecie, Nowe, Gniew, Tczew, Kwidzyn, Grudziądz, Chełmno, Ostromecko do miejscowości Zamek Bierzgłowski pod Toruniem. Jako nieliczny w Polsce posiada tablice informacyjne umieszczone we wszystkich miejscowościach. Szlak prezentuje walory krajobrazowe i kulturowe, przebiega przez malownicze zakątki i doskonale nadaje się na rodzinne, kilkudniowe wycieczki rowerowe.

• Zielony Nadwiślański szlak rowerowy jest ciekawym i łatwym do przebycia szlakiem turystycznym, którego trasa prowadzi lewobrzeżną częścią Parku Krajobrazowego Doliny Dolnej Wisły. Pierwszy odcinek biegnie od Jarużyna i ma charakter całkowicie rekreacyjny. Dalsza część prowadzi grzbietem wału przeciwpowodziowego. Szlak cechuja walory krajobrazowe w postaci widoków na dolinę Wisły w okolicach Unisławia. Dodatkowa atrakcje stanowi terenowy zjazd w Kozielcu. Szlak biegnie od Bydgoszczy do Świecia.
• Czarny szlak “Na Diabelce”– interesujący i jednocześnie bardzo trudny, będący naturalnym przedłużeniem szlaku Nadwiślańskiego (zielonego). Prowadzi brzegiem Wisły, która wiosną wylewa, tuż pod stromymi osuwiskami. Latem jazda jest wyjątkowo trudna, zarówno ze względu na gęste chaszcze, jak i ześlizgującą się miejscami wprost do rzeki drogę. Ciekawa technicznie jazda jest prawdziwym wyzwaniem i przygodą.
• Czerwony szlak rowerowy o długości 74 km biegnący od Świecia do Czerska. Nie jest to trudny szlak bardzo bogaty w walory krajobrazowe Borów Tucholskich. 
• “EuroRoute” R-1 niebieski międzynarodowy szlak rowerowy “Tysiąca Jezior” biegnący od Calais (Francja) do St. Petersburga (Rosja) przebiega przez gminę Świecie.
• Żółty szlak “im. F. Chopina” upamiętniający pobyt Chopina na tutejszych terenach, przebiegający obok tablicy pamiątkowej w Kozłowie. Szlak ma długośc 8 km od Terespola do Świecia.
• Niebieski szlak “Zamkowy”– prosty do przebycia szlak turystyczny, pełniący funkcję pomocniczą w stosunku do innych szlaków. Łączy Świecie z Chełmnem, między dwoma rzekami Wisłą i Wdą. Widok urozmaicają jedynie smagane wiatrem drzewa. Biegnie od ruin gotyckiego zamku krzyżackiego w Świeciu do pomnika ku pamięci żołnierzy 8 Pułku Strzelców Konnych poległych w czasie II wojny światowej znajdującego się w okolicach Chełmna.
• Niebieski szlak “ks. Dr Władysława Łęgi” – o długości 22 km. Szlak poświęcony wybitnemu znawcy archeologii i etnografii Kociewia którego bardzo interesująca trasa biegnie wokół dorzecza dolnej Wdy.